İçindekiler
- 1 Aspir Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?
- 2 Aspir Nerede Yetişir?
- 3 Aspir Yetiştiriciliğinde İklim Ve Toprak Yapısı Nasıl Olmalıdır?
- 4 Aspir Yetiştiriciliğinde Ekim
- 5 Aspir Yetiştiriciliğinde Sulama
- 6 Aspir Yetiştiriciliğinde Gübreleme
- 7 Aspir Yetiştiriciliğinde Hasat
- 8 Aspir Kaç Ayda Yetişir?
- 9 Aspir Yetiştiriciliği Karlı mı?
Aspir Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?
Aspir (Carthamus tinctorius), papatyagiller (Asteraceae) familyasından, sıcak ve ılıman iklimlerde yetiştirilen, yıllık bir bitki türüdür. . Anavatanı Orta Doğu ve Orta Asya’nın çevresi olarak kabul edilir. Genellikle kuru ve yarı kurak iklimlerde daha iyi yetişir ve kuraklığa dayanıklı bir özelliği vardır. En önemli kullanımı tohumlarıdır. Bu tohumlar, yağ elde etmek için kullanılır. Aspir yağı, yemeklik yağ olarak kullanılabilir. Tohumların yağ içeriği oldukça yüksektir ve sağlıklı doymamış yağ asitleri bakımından zengindir. Ayrıca çiçekleri de oldukça değerlidir. Bazı kültürlerde gıda ve kumaş boyası olarak kullanılırlar. Özellikle geleneksel Hint mutfağında ve bazı Asya ülkelerinde gıda boyası olarak kullanımı yaygındır.
Aspir Nerede Yetişir?
Ülkemizde aspir tarımı, farklı bölgelerin iklim ve toprak koşullarına göre değişiklik gösterir. Özellikle Şanlıurfa gibi güney bölgelerimizde, kış mevsiminin ılıman geçmesi ve yağışların yetersiz olması nedeniyle kışlık ekim tercih edilir. Orta Anadolu bölgesi gibi daha ılıman ancak kışları soğuk geçen bölgelerde ise ekim tercihen Mart ayında olmak üzere mümkün olduğunca erken ilkbaharda yapılmalıdır. Bu bölgelerde geç ekimlerde bitkiler kışa yetişemeden zarar görebilir. Dallanma azalabilir ve verim ile tanedeki yağ oranı düşebilir.
Aspir Yetiştiriciliğinde İklim Ve Toprak Yapısı Nasıl Olmalıdır?
Aspir yetiştiriciliği için uygun iklim ve toprak koşulları oldukça önemlidir. İklim olarak, aspir genellikle yazlık bir bitki olarak yetiştirilir ancak kışları fazla soğuk olmayan ılıman bölgelerde kışlık olarak da ekilebilir. Genellikle kurak bölgelere daha iyi adapte olan aspir, kuraklığa, soğuğa ve kısmi tuzluluğa toleranslıdır. Bu nedenle, kuraklıkla mücadele eden bölgelerde aspir yetiştiriciliği önemli bir alternatif olabilir. Toprak yapısı olarak, derin, verimli, tınlı, drenaj sorunu olmayan ve su tutma kapasitesi yüksek topraklar aspir için idealdir. Ancak, aspir daha az seçici bir bitki olduğundan, toprak bakımından çok sert koşullara gereksinim duymaz. Ülkemizde, Çukurova ve Şanlıurfa gibi sıcak ve kurak bölgelerde yetiştiriciliği daha yaygındır. Ancak, Orta Anadolu gibi ılıman bölgelerde de uygun şartlar sağlandığında aspir yetiştirilebilir. İklim ve toprak yapısı, yetiştiriciliğin başarılı bir şekilde yapılabilmesi için dikkate alınması gereken önemli faktörlerdir.
Aspir Yetiştiriciliğinde Ekim
Ekim süreci, bitkinin sağlıklı büyüme ve verimli bir şekilde yetişmesi için oldukça önemlidir. Yazlık olarak yetiştirilen aspir, bahar aylarında ekilmelidir. Ancak, kış aylarının ılıman geçtiği bölgelerde kışlık aspir yetiştiriciliği de yapılabilmektedir. Tohumla üretim yapılacaksa en uygun ekim zamanı mart ve nisan ayları arasıdır. Geç ekimler, bitkinin gelişimini olumsuz etkileyerek boyunu kısaltır, dallanmayı azaltır ve verimi düşürür. Bu nedenle ekimin zamanında ve uygun bir şekilde yapılması son derece önemlidir. Ekim esnasında sıra aralığı ve ekim şekli de önemlidir. Yabancı ot kontrolü için sıra aralığı dar tutulmalıdır.
Ekim mibzerlerle yapılabilir ve hububat için kullanılan tüm ekipmanlar aspir ekiminde de kullanılabilir. Tohumluk miktarı ve ekim derinliği, toprak yapısına ve çeşide bağlı olarak ayarlanmalıdır. Düşük sıcaklıklarda çimlenmeye devam edebilir ancak 15-16°C gibi daha yüksek sıcaklıklarda çimlenme ve çıkış daha hızlı olur. Çıkış yapıldıktan sonra, bitkilerin büyüme ve gelişmesi nispeten yavaş olur. Rozet döneminden sonra, bitki soğuğa karşı hassas hale gelir ve çiçek oluşumu ve tane gelişimi soğuk havalardan olumsuz etkilenebilir. Ancak, sıcaklıkların artması bitkinin dayanıklılığını artırır ve 40-45°C’ye kadar olan sıcaklıklara tolerans gösterebilir.
Aspir Yetiştiriciliğinde Sulama
Aspir yetiştiriciliğinde, belirli dönemlerde sulama yapmak verimi artırır. Özellikle gövde tomurcuklanma ve çiçeklenme öncesi dönemler, tane verimi açısından önemlidir. Hem yaz hem de kış aylarında, havanın çok kuru olması ve toprağın yeterli nem içermemesi durumunda sulama, verimi artırıcı bir etki gösterebilir. Sulama genellikle çıkıştan 20-25 gün sonrasına denk gelir ve çiçeklenme öncesi dönemde de uygulanabilir. Bu süre zarfında yağış yetersizse ve bitkilerin kuraklık belirtileri görülüyorsa, ek sulama yapılması önerilir. Ancak, sulama yapılırken bitkilerin su stresine maruz kalmamasına dikkat edilmelidir. Özellikle sıcak havalarda sulama yapılması veya sulamanın çok uzun süre devam etmesi, bitkilerin zarar görmesine neden olabilir. Ayrıca, sulama suyunun tarla yüzeyinde uzun süre birikmesine izin verilmemelidir, aksi takdirde kök hastalıkları gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Bu nedenle, sulama zamanlaması ve miktarı dikkatlice planlanmalı ve bitkinin ihtiyacına göre uygulanmalıdır.
Aspir Yetiştiriciliğinde Gübreleme
Ekim öncesinde, aspir bitkisinin ihtiyaç duyacağı besin maddelerini belirlemek için toprak analizi yaptırılmalıdır. Bitkinin etkili kök derinliğinde gerekli besin maddelerinin bulunması önemlidir. Özellikle Orta Anadolu’nun kuru şartlarında gübrelemenin etkisi pek belirgin olmayabilir. Bunun nedeni, aspirin en çok yararlanacağı Mayıs ve Haziran aylarının genellikle kurak geçmesidir. Ancak, sulama yapılan koşullarda, bitki gelişmesine başlangıç olması için 10-12 kg/da saf azot ve bir miktar fosfor (5-6 kg/da) gibi gübreler verilmelidir. Azotlu gübrenin (NH4)2SO4 formunda verilmesi tavsiye edilir. Bu şekilde, topraktaki besin maddelerinin eksiklikleri tamamlanarak, aspir bitkisinin sağlıklı ve verimli bir şekilde gelişmesi sağlanır.
Aspir Yetiştiriciliğinde Hasat
Yaprakların büyük bir kısmının tamamen kuruduğu, çiçek çanak yapraklarının neredeyse tamamen kahverengiye döndüğü, ve tablaların kolaylıkla harmanlanabilir duruma geldiği, tanelerin ise tamamen beyaz renk aldığı dönem, hasat zamanının geldiğinin belirtisidir. Genellikle çiçeklenmeden yaklaşık 4-5 hafta sonrasına denk gelen bu dönemde bitkiler fizyolojik olgunluğa ulaşır ve hasat yapılabilir. Hasat zamanı geciktirilmemeli ve bitkilerin fizyolojik olgunluğa ulaştığı dönemde hemen gerçekleştirilmelidir. Gecikme durumunda, tane rengi değişebilir ve yağış varsa kabuk içinde tane filizlenme riskiyle karşı karşıya kalabilir. Aspir hasadında, tahıl hasadında kullanılan biçerdöverler rahatlıkla kullanılabilir. Ancak, makine ayarlarının doğru yapılmış olması gerekmektedir. Biçerdöverin dolap hızı, hareket hızının %25 üzerinde olmalı ve mahsul harmanlama sırasında tane kırılmasını önlemek için düşük bir seviyeye ayarlanmalıdır. Hasat edilen mahsullerin güvenli bir şekilde depolanabilmesi için %8’lik bir tahıl nemine sahip olmaları gereklidir ve bu nem oranı %10’u geçmemelidir.
Aspir Kaç Ayda Yetişir?
Aspir bitkisi genellikle 3.5 ila 4 ay gibi kısa bir sürede yetişir. Bu nedenle, bütün gübrelerin ekimden önce bir seferde toprağa serpilip karıştırılması önemlidir. Bu süreç, bitkinin tüm besin ihtiyaçlarını karşılamak ve sağlıklı bir şekilde büyümesini sağlamak için gereklidir.
Aspir Yetiştiriciliği Karlı mı?
Aspir tarımı, kurak iklim koşullarına dayanıklılığı ve ekonomik getirisiyle dikkat çeker. Yapılan açıklamalara göre, aspirin ekonomik getirisinin buğdaya göre çok daha fazla olduğu belirtilmektedir. Bu durum, aspir yetiştiriciliğinin karlı bir tarım faaliyeti olduğunu göstermektedir. Ancak, karlılık çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilir, bu nedenle yerel koşullar, pazar talebi ve girdi maliyetleri gibi faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.