İçindekiler
- 1 Domates
- 2 Domateste Görülen Yaygın Hastalıklar
- 3 Domateste Antraknoz Hastalığı (Colletotrichum kokodları)
- 4 Domateste Erken yanıklık (Alternaria solani)
- 5 Domateste Kurşuni Küf (Botrytis cinerea)
- 6 Domateste Bakteriyel Kanser (Clavibacter michiganensis)
- 7 Bakteriyel solgunluk Ralstonia solanacearum
- 8 Çiçek Burnu Çürüklüğü
- 9 Domateste Kedi Yüzü - Çatlama
- 10 Domates Mozaik Virüsü (Tmv)
- 11 Domates benekli solgunluk virüsü (TSWV)
- 12 Domates Sarı Yaprak Kıvrılma hastalığı /Domates Sarı Yaprak Kıvrılma Virüsü (TYLCV)
Domates
Domates (Solanum lycopersicum), yenilebilir meyvesi için yetiştirilen (Solanaceae) familyasından genelde tek yıllık otsu bir bitkidir. Bitki kısa saplı dik veya uzun, yayılan saplı asma şeklindedir. Sapları tüylerle kaplıdır ve yapraklar spiral olarak düzenlenmiştir. Domates bitkisi, sarı çiçekler ve genellikle etli, pürüzsüz tenli ve kırmızı, pembe, mor, kahverengi, turuncu veya sarı renkli olabilen yuvarlak bir meyve üretir. Domates bitkisinin boyu 60 – 120 cm dir. Yılda sadece bir büyüme mevsiminden sonra hasat edilir. Domates ayrıca aşk elması olarak da adlandırılabilir ve Güney Amerika kökenlidir.
Kullanım Alanları
Domates meyvesi çiğ veya pişmiş olarak yenebilir ve birçok yemekte kullanılır. Ayrıca meyve suyu, çorba, ketçap, püre, macun veya toz halinde işlenebilir.
Yetiştiriciliği
İklim isteği: Domates sıcak ve ılıman iklim sebzesidir. Yetiştirme devrelerinde ısı sıfırın altına (-2,-3 ºC’ye) düştüğünde bitki tamamen ölür. Fidelerin tarlaya ekilmesinde ilkbahar geç donlarının bitmesi gerekir. Gece ve gündüz arasında 6 ºC ile 8ºC’lik bir farkın bulunması istenir. Gündüz sıcaklığının 19- 26 ºC, gece sıcaklığının 14-18 ºC olduğunda gelişim iyi olur.
Toprak hazırlığı: Domates bitkisi derin köklü bir bitki olduğu için, toprağın derin sürülerek dikkatle hazırlanması gerekir. Tarla tabanının 50 cm altında pulluk tabanı denilen geçirgen olmayan bir tabaka varsa bu tabaka sonbahar başlarında özel pulluklarla kırılmalıdır.
Bakım işleri: Çapalama, fideler dikildikten 2 hafta sonra birinci çapa yapılır. I. Çapadan 2-3 hafta sonra II. Çapa yapılır. Bu devrede bitkiler 30-35 cm kadar boy aldıklarında sırık çeşitlerde II. Çapa ile birlikte sırık da dikilir. Bu çapalamalar esnasında boğaz doldurma işlemi de yapılır. II. Çapadan sonra yabani otlar ayıklanır, kaymak tabakası kırılır, toprak havalandırılır ve topraktaki nem korunur. Sulama, domates nemi sever. Su noksanlığında üst yapraklar kıvrılır. Meyveler ceviz iriliğini alıncaya kadar gerekmedikçe sulama yapılmamalı, daha sonraki devrede, yağışlı bölgelerde 2-3, kurak bölgelerde 4-5 kez sulama yapılmalıdır. Budama, açık tarla domates yetiştiriciliğinde askıya alınan sırık domateslerde kaliteli ürün elde etmek için koltuk alma ve uç alma yapılır.
Domateste Görülen Yaygın Hastalıklar
- Domateste Antraknoz Hastalığı (Colletotrichum kokodları)
- Domateste Erken yanıklık (Alternaria solani)
- Domateste Bakteriyel Kanser (Clavibacter michiganensis)
Kategori : Domateste Fungal Hastalıklar
Domateste Antraknoz Hastalığı (Colletotrichum kokodları)
Semptomlar
Meyve semptomları en yaygın olanıdır, ancak gövde, yapraklar ve kökler de enfekte olabilir; hastalık meyvede karakteristik çökük dairesel lezyonlara neden olur; üzerindeki girintiler, görünür eşmerkezli kahverengi ve sarı halkalara sahip olabilir; lezyon merkezleri olgunlaştıkça ten rengine döner ve küçük siyah mantar meyve veren cisimler (mikrosklerotlar) ile noktalı hale gelir; lezyonlar çok büyüyebilir.
Etmen
Fungal
Hastalığın Gelişme Koşulları
Sıcak havalar hastalığın ortaya çıkmasını destekler; ilkbaharın erken evrelerinde ortaya çıkar.
Mücadele Yöntemleri
Meyve olgunlaşırken fıskiye sulamasından kaçının; ekinleri diğer solanaceae olmayan bitkilerle değiştirin.
Domateste Erken yanıklık (Alternaria solani)
Semptomlar
Erken yanıklık semptomları, lezyon boyunca sarı bir klorotik bölge olan oval şekilli lezyonlar olarak başlar; enfekte yapraklarda konsantrik yaprak lezyonları görülebilir; damarlar arasındaki yaprak dokusu yok edilir; şiddetli enfeksiyonlar yaprakların tamamen çökmesine neden olabilir; hastalık ilerledikçe yapraklar ciddi şekilde yanarak verimin düşmesine neden olur; domates sapları, Alternaria sap kanserine yol açan mantarla enfekte olabilir; kök kanserinin ilk belirtileri gövdede koyu kahverengi bölgelerin gelişmesidir; kök kanserleri, tüm bitkinin ölümüyle sonuçlanan tüm gövdeyi kuşatacak şekilde büyüyebilir; kanser bölgesinin üstündeki ve altındaki vasküler dokuda kahverengi çizgiler bulunabilir; meyve semptomları, meyvenin omuzlarında küçük siyah v şeklinde lezyonları içerir (hastalık ayrıca siyah omuz olarak da bilinir); lezyonlar meyvede eş merkezli halka desenli koyu benekler olarak da görünebilir; tarlada görülebilen veya pazara meyve geçişi sırasında gelişebilen meyve lezyonları; lezyonlar, mantarın sporlaşmasından kaynaklanan kadifemsi bir görünüme sahip olabilir.
Etmen
Fungal
Hastalığın Gelişme Koşulları
Bitkiler meyve verdikten sonra hastalık hızla yayılabilir; havadaki sporların hareketi ve istila edilmiş toprakla temas, hastalığın yayılmasının nedenleridir.
Mücadele Yöntemleri
Hastalığın ilk belirtisinde uygun mantar ilacı uygulayın; Hastalıklı bitkileri yok edin; ürün rotasyonu uygulayın.
Domateste Kurşuni Küf (Botrytis cinerea)
Semptomlar
Hastalık, domates fidelerinde toprak hattında veya hemen altında bulanık gri-kahverengi bir lezyon olarak ortaya çıkar ve genellikle gövdeyi kuşatır, eğer gövde kuşaklanırsa bitkinin lezyon üzerindeki tüm kısımları solmaya başlar; enfekte çiçekler ve kaliksler gri sporlarla kaplanır; olgunlaşmamış meyveler açık kahverengi veya griye döner ve çürür; havadaki sporlar tarafından enfekte edilen yeşil meyvelerde “hayalet noktalar” adı verilen dairesel beyaz halkalar oluşur.
Etmen Fungal
Hastalığın Gelişme Koşulları
Gri küf genellikle bitkilerdeki yaralarla ilişkilidir; nispeten serin koşullarda gelişebilir.
Mücadele Yöntemleri
Kalsiyum içeriğini artırmak için toprağı kireçlemek, bitkinin gri küflenmeye karşı duyarlılığını azaltmaya yardımcı olabilir; yoğun gölgelik oluşumundan önce uygun fungisit uygulanması.
Kategori : Domateste Bakteriyel Hastalıklar
Domateste Bakteriyel Kanser (Clavibacter michiganensis)
Semptomlar
Bakteriyel kanser her yaştaki domates bitkisini etkileyebilir, fideler enfekte olduklarında hızla ölebilir; Bakteriyel kanserin ilk belirtileri, bitkilerin tek taraflı solması ve yaprak orta damarı, yaprak sapı ve gövdenin dışında yukarı ve aşağı açık renkli çizgilerin oluşmasıdır; saplar üzerindeki çizgiler kırılarak kansere dönüşebilir; olgun yapraklar, üst yaprak yüzeylerinde küçük nekrotik lekeler veya yapraklar üzerinde küçük kabarık beyaz lekeler geliştirir; meyvelerde beyaz lekeler, genellikle henüz yeşilken oluşur; meyvelerdeki lekeler kabarık bir karanlık merkez oluşturur ve “kuş gözü lekeleri” olarak bilinir.
Etmen Bakteriyel
Mücadele Yöntemleri
Yalnızca sertifikalı tohum ve transplantlar ekin; bakterileri uzaklaştırmak için tohumun sıcak su ile işlenmesi; bitkileri konukçu olmayan bitkilerle döndürmek; Ayrışmayı teşvik etmek için hasattan sonra ekinleri toprağa çevirin.
Bakteriyel solgunluk Ralstonia solanacearum
Semptomlar
Hastalığın ilk belirtileri, en genç yapraklardan birkaçının solması; hastalık sıcak havalarda hızla ilerler ve bitkinin tamamı aniden solup ölür; daha soğuk koşullarda, solma daha az hızlıdır ve bitki gövdelerde kök üretebilir; damar dokusu kahverengi bir renk değişikliği ve çürüyen kökler gösterir; Su altında kesilen gövdeler bakteri eksüdasını sızdıracak ve semptomların Fusarium solgunluğundan kaynaklanmadığını doğrulayacaktır.
Etmen: Bakteri
Hastalığın Gelişme Koşulları
Bakteriyel solgunluk, toprak kaynaklı bakterinin yayılmasına uygun koşullar altında mahsulün tamamen yok olmasına neden olabilir; hastalık tropikal ve subtropikal bölgelerde yetiştirilen domateslerde ciddi kayıplara neden olur.
Mücadele Yöntemleri
Kültürel uygulamalar, hastalık insidansını azaltmaya, domatesi diğer hassas olmayan ürünlerle döndürmeye yardımcı olabilir; bitkileri aşırı sulamaktan kaçının.
Kategori : Domateste Diğer Hastalıklar
Çiçek Burnu Çürüklüğü
Semptomlar
Çiçeğin uç çürümesine domates meyvesindeki düşük kalsiyum konsantrasyonu neden olur; semptomlar başlangıçta açık ten rengi, suyla ıslanmış alanlar olarak ortaya çıkar ve daha sonra büyüyüp siyaha ve kösele görünümüne dönüşebilir; semptomlar en sık meyvenin çiçek ucunda görülür, ancak meyvenin yan tarafında da görülebilir; çiçek ucu çürüklüğü, meyvenin dışında hiçbir görünür semptom olmaksızın dahili olarak da meydana gelebilir.
Etmen
Fizyolojik bozukluk.
Hastalığın Gelişme Koşulları
Düşük kalsiyum, örneğin potasyum gibi topraktaki diğer iyonların rekabetinden kaynaklanabilir; ayrıca kuraklık stresinden de kaynaklanabilir.
Mücadele Yöntemleri
Toprak pH’ını 6,5’te koruyun; topraktaki kalsiyum konsantrasyonunu artırmak ve diğer iyonlarla rekabeti azaltmak için kireçli toprak; kuraklık stresini azaltmak için malç kullanın; topraktaki amonyum iyonlarını artırarak kalsiyum ile rekabeti artırabileceğinden amonyum gübrelerinden kaçının, bunun yerine nitrat kullanın; aşırı gübrelemeden kaçının.
Domateste Kedi Yüzü - Çatlama
Semptomlar
Kedi yüzü genellikle çiçek ucunda oluşur, domates meyveleri genellikle meyvenin çiçek ucuna yakın büyük delikler veya mantar gibi kahverengi yara izleri ile şekilsizdir; meyveler genellikle yassıdır ve böbrek şeklinde olabilir; meyve üzerindeki delikler meyvenin derinliklerine kadar uzanır.
Etmen
fizyolojik bozukluk
Hastalığın Gelişme Koşulları
Kedi yüzü deformitesi, muhtemelen çiçeğin oluşumu sırasında meydana gelen ve meyvenin anormal gelişimine neden olan iç veya dış değişikliklerden kaynaklanır; kesin nedeni bilinmemektedir, meyve deformasyonunda birkaç faktör olabilir; soğuk havanın, gündüz ve gece arasındaki sıcaklıklarda aşırı dalgalanmalar ile birlikte bir faktör olduğu bilinmektedir; hormon bazlı herbisitler de kedi yüz oluşumuna neden olabilir; büyük domates üreten çeşitler kedi suratına daha yatkındır.
Mücadele Yöntemleri
Domates bitkilerini aşırı budamaktan kaçının; hızlı vejetatif büyümeyi destekleyen nitrojen ile aşırı gübrelemeden kaçının; Bir serada domates yetiştiriyorsanız, özellikle geceleri, sıcaklıkların zararlı seviyelere düşmesini önlemek için bitkilere ısı sağlayın.
Kategori : Domateste Virüs Hastalıkları
Domates Mozaik Virüsü (Tmv)
Semptomlar
Belirtiler herhangi bir büyüme aşamasında ortaya çıkabilir ve bitkinin herhangi bir kısmı etkilenebilir; enfekteli yapraklar genellikle koyu yeşil beneklenme veya mozaik sergiler; virüsün bazı türleri yapraklarda sarı beneklenmeye neden olabilir; genç yapraklar bodur veya bozuk olabilir; ciddi şekilde enfekte olmuş yapraklar yeşil alanları büyütmüş olabilir; enfekteli bitkilerde meyve verimi azalır; yeşil meyvelerde sarı lekeler veya nekrotik lekeler olabilir; saplarda, yaprak saplarında ve meyvelerde koyu nekrotik çizgiler görünebilir.
Etmen
Virüs
Hastalığın Gelişme Koşulları
TMV, Tütün mozaik virüsünün (TMV) yakından ilişkili bir türü olup, tarlalara enfekte yabani otlar, biberler veya patates bitkileri yoluyla girer; virüs ayrıca çekirgeler, küçük memeliler ve kuşlar tarafından domates tarlalarına bulaşabilir.
Mücadele Yöntemleri
Virüse dayanıklı bitki çeşitleri; tohumların 70°C’de 4 gün veya 82–85°C’de 24 saat süreyle ısıl işlem görmesi, tohumların yüzeyindeki herhangi bir virüs partikülünün ortadan kaldırılmasına yardımcı olacaktır; tohumun 100 g/l tri-sodyum fosfat çözeltisi (TSP) içinde 15 dakika bekletilmesi de virüs partiküllerini ortadan kaldırabilir – bu işlemden sonra tohumlar iyice durulanmalı ve kurumaya bırakılmalıdır; virüs tarlada doğrulanırsa, daha fazla yayılmayı sınırlamak için enfekte olmuş bitkiler çıkarılmalı ve imha edilmelidir; biber, patlıcan, kabakgiller ve tütün gibi hassas mahsullerden kaçınarak 2 yıllık rotasyonla domates dikmek; alanın enfekte alanlarından taşınırken tüm ekipmanı dezenfekte edin.
Domates benekli solgunluk virüsü (TSWV)
Semptomlar
Enfekteli bitkiler, genç yaprakların üst kısımlarında bronzlaşma veya morlaşma sergiler ve nekrotik lekeler geliştirir; yaprak lekeleri bakteri lekesinin neden olduğu noktalara benzeyebilir, ancak bakteri sızıntısı testi negatif olacaktır; yapraklar aşağı doğru kıvrılabilir, sürgün uçları geri ölmeye başlayabilir; olgun meyvelerdeki semptomlar, genellikle eşmerkezli halkalarla birlikte klorotik lekeler ve lekeler olarak görülür; halka lekesi belirtileri farklı domates çeşitlerine göre değişir; TSWV’nin neden olduğu düzensiz olgunlaşma, meyveler etilen gazı ile muamele edildiğinde de ortaya çıkabilir; yeşil meyveler, soluk eşmerkezli bölgeleme ile hafifçe yükseltilmiş alanlar sergileyebilir.
Etmen
Virüs
Hastalığın Gelişme Koşulları
TSWV çok sayıda süs bitkisini, sebzeyi, tarla bitkilerini ve yabani otları enfekte eder; virüs en az sekiz tür thrips tarafından vektörlenir; thrips, virüsü larva evrelerinde alır ve yetişkin olduklarında virüsü bulaştırır.
Mücadele Yöntemleri
Batı çiçek thrips ve soğan thrips popülasyonlarını kontrol edin.
Domates Sarı Yaprak Kıvrılma hastalığı /Domates Sarı Yaprak Kıvrılma Virüsü (TYLCV)
Semptomlar
Enfekte olan yapraklar küçülür, yukarı kıvrılır, buruşuk görünür ve damarlarda ve yaprak kenarlarında sararma gösterir. Boğum arası kısalır ve bütün bitki bodur ve gür görünür. Bütün bitki sadece dik büyüme ile dik durur. Çiçekler gelişmeyebilir ve düşmeyebilir.
Etmen
Virüs
Hastalığın Gelişme Koşulları
Virüs beyaz sinekler tarafından bulaşır ve bitkiler mahsulün erken döneminde bulaşırsa %100 verim kaybına neden olabilir. Virüs ayrıca ortak fasulye, süs bitkileri ve çeşitli yabani ot türleri gibi diğer konakçıları da enfekte eder.
Mücadele Yöntemleri
Mevcut dayanıklı çeşitleri büyütün. Sadece hastalık ve beyaz sinek içermeyen fideleri nakledin. Enfekte bitkileri çıkarın ve yakın. Tarlayı yabani otlardan uzak tutun. Beyaz sinekleri izlemek ve kontrol etmek için sarı yapışkan tuzaklar kullanın. Böcek istilası şiddetli ise uygun insektisitleri püskürtün.