Sünger şehir, son yıllarda modern kentleşme planlarında sıklıkla duyduğumuz bir kavramdır. Özellikle hızla artan nüfusa paralel olarak kentleşmenin ve betonlaşmanın artması, bunun sonucunda da iklim değişikliklerinin yaşanması, insanları yeni çözümler aramaya sürüklemiştir. İklim değişikliği nedeniyle, su taşkınları, seller, aşırı yağışlar ve kuraklık gibi sorunlar giderek artmaktadır. Sünger şehir modeli ise, bu sorunlara karşı doğa dostu ve sürdürebilir bir alternatif olarak piyasaya sürülmüştür. Adını sünger gibi yağmur suyunu emme ve depolama işlevinden alan bu şehirler, yağış sırasında suyu yer altı su rezervlerine, yeşil alanlara ve depolama alanlarına yönlendirir. Bu yöntem sayesinde hem su taşkınlarının önüne geçilir hem de yer altı su varlığı korunur.
Sünger Şehir Nasıl Çalışır?
Sünger şehirler, basit olarak doğal su döngüsünü taklit eden yapılardır. Sünger şehirlerin temel çalışma prensibi, yüzeylerin geçirgenlik kapasitesini arttırarak suyun bitkiler ve toprak tarafından emilmesini sağlamaktır. Bu tarz şehirlerde yağmur suyunun toprakla buluşturulması, emilmesi, depolanması ve yeniden kullanılabilir hale getirilmesi için özel tasarımlar ve yapılar kullanılır. Sünger şehirlerde en önemli nokta yüzeyin geçirgenliğidir. Geleneksel yerleşim yerlerinde taş ve asfalt zeminler, suyun yüzeyden hızla akıp gitmesine neden olur ve su yer altı kaynaklarına ulaşamaz. Ayrıca şiddetli ve ani yağışlarda taşkın riski yüksektir. Yağmur suyu toplama sistemleri, yağmurun yoğun olduğu dönemlerde suyun depolanmasını ve yeniden kullanıma kazandırılmasını sağlar.
Şehirler Sünger Şehre Nasıl Dönüştürülür?
Bu sistemde en çok kullanılan yapılardan bir tanesi de yeşil çatılardır. Binaların çatıları geçirgen yüzeylerle kaplanarak, bitkiler yerleştirilir. Bu yüzeyler yağmur suyunu yavaşça emer ve daha sonrasında tekrar kullanılabilir hale getirir. Bu yöntem, su baskınlarını önlemesinin yanında birçok fayda sunar. Bunların arasında; su varlığının korunması, kullanılamayan alanların değerlendirilmesi, yeşil alan miktarının artmasıyla hava kalitesinin iyileştirilmesi ve görsel olarak da daha göze hitap eden yapılar sunulması gösterilebilir.
Sünger şehir modellerinde Kullanılan diğer yapılar ise geçirgen kaldırımlar, yağmur suyu toplama sistemleri, drenaj kanalları, parklar, bahçeler, yer altı su depoları ve kuyular gibi birçok yapıdan oluşabilir. Sünger şehirlerin başarılı bir şekilde inşa edilebilmesi için hem teknolojik altyapının güçlendirilmesi hem de toplumsal bilinç oluşturulması gerekir. Şehir sakinlerinin suyu verimli kullanması, yerel yönetimlerin sürdürülebilir kentsel projelere destek vermesi ve doğa dostu uygulamaların yaygınlaştırılması bu sürecin önemli parçalarıdır.
Sünger Şehirlerin Faydaları
Sünger şehir modeli, şehirlerin doğal su döngüsüne entegre edilmesini sağlayarak birçok çevresel, ekonomik ve sosyal fayda sunar. İşte sünger şehirlerin sunduğu başlıca faydalar:
- Sünger şehirler, su baskınlarının azalmasını ve ani yağışların olumsuz etkilerinin hafifletilmesini sağlar.
- Yağmur suyunu yüzeyden toprağa yönlendirerek yeraltı su kaynaklarını zenginleştirir.
- Yağmur suyu toplama sistemleriyle donatılmış sünger şehirler, suyun depolanmasını ve daha sonra sulama veya temizlik gibi ihtiyaçlar için kullanılmasını sağlar.
- Sünger şehirlerde kullanılan yeşil çatılar, dikey bahçeler ve yeşil alanlar, şehirlere bitki örtüsü kazandırarak hava kalitesini iyileştirir.
- Sünger şehirler, iklim değişikliği etkileriyle mücadelede önemli bir role sahiptir. Su yönetimi, şehir sıcaklığının düşürülmesi ve karbon emisyonlarının azaltılması gibi alanlarda sunduğu çözümler, şehirlerin iklim değişikliğine daha dirençli hale gelmesini sağlar.
Dünya'da ve Türkiye'de Sünger Şehirler
İklim değişikliğinin etkileri dünya genelinde hissedilmeye başladıkça, şehirlerde sürdürülebilir ve çevre dostu çözümler arayışı da hız kazandı. Sünger şehir modeli, bu noktada birçok ülkenin gündeminde yer alıyor. Bu projeyi başarılı bir şekilde devam ettiren ülkelerden bazıları şu şekildedir;
- Çin – Wuhan, Xiamen ve Chongqing
Çin sünger şehir modelinin en yaygın kullanıldı ülkelerden biridir. Tarihte yaşanan büyük sel felaketleri ve can kayıplarının ardından su yönetim politikalarını iyileştiren Çin, Sünger şehir modelini ülke genelinde yaygınlaştırma kararı aldı. Wuhan, Xiamen ve Chongqing gibi şehirlerde, yağmur suyu toplama sistemleri, yeşil çatılar ve geçirgen yüzeyler gibi uygulamalarla sünger şehir projeleri hayata geçirildi.
- Almanya – Berlin
Almanya, iklim krizine karşı sünger şehir modelini benimseyen ülkelerden biridir. Özellikle Berlin de içme suyu tamamen yer altı sularından karşılanarak su baskısını azaltmaktadır.
- ABD – Seattle
Seattle şehri, yağmur suyunu yönetmek ve kentsel su kirliliğini azaltmak için yeşil altyapıya önem veren bir diğer örnek şehirdir. Şehirde hayata geçirilen projeler, iklim değişikliğine karşı şehrin dayanıklılığını artırırken aynı zamanda kentsel yaşam kalitesini de iyileştiriyor.
Türkiye, henüz sünger şehir modelini tam anlamıyla benimsemese de, artan su baskınları ve kuraklık riskleri göz önüne alındığında bu modelin uygulanabileceği bir potansiyele sahiptir. Özellikle İstanbul, İzmir ve Ankara gibi büyük şehirlerde, yağmur suyu toplama ve yeşil altyapı sistemleri üzerine çalışmalar yapılmaktadır.