Enterotoksemi (Çelerme) Hastalığı Nedir?
Halk dilinde Çelerme olarak da bilinen Enterotoksemi, sığırlarda, keçilerde ve koyunlarda ölümcül sonuçlara yol açabilen bir hastalıktır. Enterotoksemi hastalığı genellikle 3 ila 8 hafta arasında, özellikle besiye alınmış sağlıklı hayvanlarda ve 6 ay ile 1 yaş arasında ortaya çıkar. Yaşlı koyunlar ise genellikle ilkbahar ve yaz aylarında hastalığa yakalanma riski altındadır. Ülkemizde bu sorun genellikle “çelerme” veya “çelertme” olarak adlandırılır. Hastalığı oluşturan bakteriler, oluşturdukları toksinlerin tipine bağlı olarak A, B, C, D, E, F gibi çeşitlerle sınıflandırılır. Bu hastalığın altı farklı tipi bulunmaktadır ve B, C ve D tipleri özellikle Amerika kıtasında daha yaygındır. A tipi enterotoksemi ise kalın bağırsak iltihabına neden olabilir.
Enterotoksemi Neden Olur?
Enterotoksemi, genellikle Clostridium perfringens adlı bakterinin ürettiği toksinlerin neden olduğu bir bağırsak enfeksiyonu sonucunda ortaya çıkar. Bu bakteri, hayvanların bağırsaklarında doğal olarak bulunur, ancak çeşitli faktörlerin etkisiyle aşırı üremesi ve toksin salgılaması durumunda hastalık meydana gelir. Yüksek proteinli ve yüksek enerjili bir diyet, aşırı miktarda süt veya dane içeren yemlerin tüketimi, barsak florasındaki dengesizlikler, stres, yetersiz hijyen, aşırı yemleme veya hızlı yem değişiklikleri gibi çeşitli faktörler, bu bakterinin aşırı üremesine yol açarak hastalığın ortaya çıkmasına neden olur.
Enterotoksemi Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Enterotoksemi hastalığının belirtileri genellikle ani ve şiddetlidir. Bu nedenle hastalık, etkilenen hayvanlarda çoğu zaman ani ölümlerle başlar. Ancak, semptomlar gözlemlenebileceği durumlarda, bu semptomlar genellikle şu şekildedir:
- Aniden ölüm,
- İştahsızlık,
- Aşırı zayıflık ve halsizlik,
- Yüksek vücut sıcaklığı,
- Solunum sıkıntısı,
- Kanlı ishal veya kanlı dışkı,
- Hareket etmekte zorluk,
- Diş gıcırdatma,
- Depresyon ve huzursuzluk,
- Böğürme, şuursuzluk ve kasılmalar görülür.
Bu belirtiler, hastalığın şiddetine ve etkilenen hayvanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişebilir. Hastalığın erken belirtileri gözlemlendiğinde, hemen bir veteriner hekime danışılması önemlidir.
Enterotoksemi Hastalığı Tedavi Yöntemleri
Hayvanın hastalığa yakalanması durumunda, enfeksiyonu kontrol altına almak için antibiyotikler kullanılabilir. Sindirim sisteminin rahatlamasına yardımcı olmak için mide asidini azaltıcı maddeler ağız yoluyla verilebilir. Gaz birikimini azaltmak için köpük oluşumunu engelleyen ilaçlar kullanılabilir. Hayvanın rahatlamasına ve iyileşme sürecine katkı sağlamak için ağrı kesiciler uygulanabilir. Sinir sistemi sorunlarını önlemek veya tedavi etmek için B1 vitamini verilebilir. Ayrıca, bağırsak mikroflorasını düzenlemek amacıyla doğal veya ticari probiyotiklerin kullanılması da yaygın bir tedavi yöntemidir. Ancak tedavi süreci, hastalığın şiddetine, hayvanın genel sağlık durumuna ve veteriner hekimin değerlendirmesine bağlı olarak değişebilir. Bu nedenle, her hasta için uygun bir tedavi planı veteriner tarafından belirlenmelidir.
Enterotoksemi Hastalığından Korunma Yolları Nelerdir?
Enterotoksemiye karşı aşılama en uygun ve etkili yöntemlerden biridir. Bu nedenle, kuzular ve oğlaklar, 4 ila 8 haftalıkken enterotoksemiye karşı aşılanmalıdır. Yetişkin hayvanlar yılda bir kez aşılanmalı ve aşı kayıtları tutulmalıdır. Aşılar her zaman taze olmalı ve buzdolabında saklanmalıdır, hastalık belirtileri gösteren hayvanlar aşılanmamalıdır. Kesif veya dane yemlere ani bir geçiş yapılmamalı, yeni yeme geçiş için 5-7 günlük bir alıştırma dönemi uygulanmalıdır. Tekiz doğan kuzuların aşırı miktarda süt tüketimine izin verilmemeli, bu hayvanlar annelerini emerken dikkatle takip edilmelidir. Hayvanlar düzenli olarak iç ve dış parazitlere karşı ilaçlanmalı ve işletmelerde temizlik ve hijyen koşullarına dikkat edilmelidir. Özellikle kuzular ve oğlakları strese sokabilecek uygulamalardan kaçınılmalıdır, bunlar arasında kalabalık barındırma, sık sık elle tutma, yetersiz yemlik ve suluk kullanımı bulunmaktadır. Sonuç olarak bu tedbirler hayvanlarınızı, enterotoksemi hastalığına karşı korumanıza yardımcı olur.
Çelerme Aşısı Ne Zaman Yapılır?
Çelerme aşısı genellikle kuzular ve oğlaklar için 4 ila 8 haftalık yaş aralığında yapılır. Ayrıca, yetişkin hayvanlar için de senede bir kez aşı yapılması önerilir. Bu aşılar, hastalığın yaygın olduğu dönemlerden önce, yani ilkbahar ve sonbahar aylarında uygulanmalıdır. Bu şekilde, hayvanlar hastalığa karşı daha iyi korunmuş olurlar. Veteriner hekiminizin tavsiyeleri doğrultusunda, uygun aşılama zamanlaması belirlenmelidir.