Turunçgil Beyazsineği (Dialeurodes citri Ashmead), narenciye ağaçlarının yapraklarına yerleşerek bitkinin özsuyundan beslenen zararlı türüdür. Konukçusu olduğu bitkilerde zamanla yapraklarda sararma, yaprak dökümü ve meyve kalitesinde düşüşe sebep olur. Ülkemizde de yaygın olarak görülen bu zararlı, erken dönemde önlem alınmazsa ciddi zararlara neden olabilmektedir. Turunçgil beyazsineği, hem doğrudan hem de dolaylı olarak ciddi ekonomik kayıplara sebebiyet verebilmektedir. Bu nedenle bu canlının, erken dönemde teşhisi ve mücadelesi oldukça önemlidir. Bu yazımızda, Turunçgil beyazsineği ile etkili mücadele yöntemlerini ele alacağız.
Turunçgil Beyazsineğinin Yaşam Döngüsü
Turunçgil beyaz sineğinin yaşam döngüsü dört temel aşamadan oluşur: yumurta, larva, nimf ve ergin.
Yumurta Dönemi: Dişi turunçgil beyaz sineği, yumurtalarını yaprakların alt yüzeyine bırakır. Yumurtaların olgunlaşma süresi sıcaklık ve çevresel koşullara bağlı olarak 8 ila 24 gün arasında değişir. Bu süreçte, yumurtalar sarımsı bir renkten koyu kahverengiye doğru renk değiştirir.
Larva Dönemi: Yumurtalardan çıkan larvalar, birkaç saat boyunca yaprak yüzeyinde hareket eder ve uygun bir yer bulduktan sonra yaprağın alt yüzeyine yapışarak sabit bir konumda kalır. Larva aşaması, turunçgil beyaz sineğinin bitkiden özsu emmeye başladığı ve bitkiye doğrudan zarar vermeye başladığı aşamadır. Larvalar, yaklaşık 6-12 gün boyunca aktif bir şekilde beslenir.
Nimf Dönemi: Larvaların gelişim sürecinin devamında nimf aşamasına geçilir. Bu aşamada nimfler, kabuklu bitleri andıran yassı ve hareketsiz bir yapıya bürünür. Nimfler, yaprağın alt yüzeyinde sabit bir şekilde bulunur. Nimf aşaması, turunçgil beyaz sineğinin bitki üzerinde en fazla zaman geçirdiği dönemdir. Nimfler, bu süre boyunca bitki özsuyunu emerek bitkiye zarar vermeye devam eder ve bu durum 10-25 gün sürebilir.
Ergin Dönemi: Nimf aşamasını tamamlayan bireyler, ergin olarak ortaya çıkar. Erginler, beyaz renkte olup yaklaşık 1-1,5 mm boyundadır. Bu aşamada küçük kelebeklere benzeyen erginler, yeni yumurtalar bırakır. Erginlerin yaşam süresi birkaç hafta olup, bu süreçte yeni nesillerin oluşması için yumurtalarını yaprakların alt yüzeyine bırakmaya devam ederler.
Turunçgil Beyazsineği Neden Olur?
Turunçgil Beyazsineği çeşitli nedenlerle narenciye bahçelerinde görülebilmektedir. Bu nedenlerden başlıcaları şu şekildedir;
- Sık ağaç dikimleri ile birlikte, ağaçlar arasındaki hava sirkülasyonu azalır. Bu durum başta beyazsinek olmak üzere diğer hastalık ve zararlılara ortam hazırlar.
- Azotlu gübrelerin fazla miktarda kullanılması, beyazsineğin popülasyonunun artmasına neden olabilmektedir.
- Bu canlı sıcak ve nemli ortamlardan hoşlanır. Bu nedenle, iklim şartları da beyazsineğin popülasyonunu belirleyen bir diğer faktördür.
- Son olarak, doğal düşmanları olan avcı böcek vardığının azlığı da beyazsineğin popülasyonunun artmasına neden olmaktadır.
Tüm bu etkenler, beyazsinek popülasyonu üzerinde oldukça önemlidir. Bu nedenle, ilk olarak etken belirlenerek, uygun kültürel, kimyasal ve biyolojik mücadele yöntemleri ile zararlı kontrol altına alınmaya çalışılmalıdır.
Turunçgil Beyazsineğinin Zarar Şekli
Turunçgil beyazsineği, bitkilerde doğrudan ve dolaylı olarak iki şekilde zarara yol açar.
Doğrudan Zarar:
- Turunçgil beyazsineği, bitkilerin yapraklarının alt yüzeyine yerleşerek özsuyunu emer. özsuyu emilen yapraklarda klorofil kaybı yaşanır. Klorofil kaybı, yapraklarda sararma şeklinde kendini gösterir. Ayrıca, zararlının emgi faaliyetleri nedeniyle yapraklar sertleşir ve zamansız dökülmeler başlar. Bu, bitkinin fotosentez kapasitesinin azalmasına yol açar. Yaprak dökümü, ağaçların kış soğuklarına karşı dayanıklılığını azaltır ve ağaçların gelişmesini yavaşlatır.
Dolaylı Zarar:
- Turunçgil beyazsineği larvaları ve pupaları, beslenme sırasında tatlı bir madde salgılar. Bu madde, bitki yüzeyini kaplayarak stomaların tıkanmasına ve bitkinin fizyolojik faaliyetlerinin engellenmesine yol açar. Bu madde üzerinde saprofit mantarların gelişmesi sonucu oluşan fumajin (ballık), yaprakların üzerini kaplar. Fumajin tabakası, bitkinin fotosentez yapma kapasitesini önemli ölçüde azaltır. Bu durum, bitkinin gelişmesini durdurur, sürgünlerin zayıflamasına ve meyvelerin kalitesinin düşmesine neden olur. Turunçgil beyazsineği tarafından yoğun bir şekilde bulaşmış ağaçlar, yeni sürgün verme konusunda gecikmeler yaşar.
Trunuçgil Beyazsineği İle Mücadele Yöntemleri
Turunçgil beyazsineği ile mücadele, zararlının popülasyonunu azaltmak ve ağaçların sağlığını korumak için çeşitli yöntemlerin bir arada kullanılmasını gerektirir. Mücadele yöntemleri kültürel, biyolojik ve kimyasal uygulamaları kapsar.
Kültürel Mücadele
- mücadele için ilk adım, temiz ve sağlıklı fidanların kullanılmasıdır.
- Düzenli olarak ağaçların fazla gelişen sürgünleri budanarak hava sirkülasyonu arttırılmalıdır
- Fazla azotlu gübre kullanımından kaçınılmalı, dengeli gübreleme yapılarak bitkinin gelişimi dengelenmelidir.
- Ağaçlar arasındaki mesafe iyi ayarlanmalıdır.
Biyolojik Mücadele
- Turunçgil beyazsineğiyle mücadelede Serangium parcesetosum gibi avcı böcekler kullanılabilir. Bahçelerde doğal olarak bulunan bu yararlı böceklerin korunması, biyolojik mücadelenin sürdürülebilirliği için önemlidir.
Kimyasal Mücadele
- Yaprak başına en az 3 adet canlı beyazsinek (yumurta, nimf) tespit edildiğinde ilaçlama yapılmalıdır. İlk ilaçlama haziran ayının ilk yarısında, ikinci ilaçlama ise ağustos ayının ikinci yarısından itibaren yapılmalıdır. Hasat sonrası ile şubat ayı arasında yazlık yağlarla kış ilaçlaması yapılabilir. İlaçlama tekniğine uygun şekilde yapıldığında tek uygulama yeterlidir.