Bitki Soğuklama İhtiyacı Nedir? Soğuklama Nasıl Yapılır?

Bitki Soğuklama İhtiyacı Nedir?

İçindekiler

1 Bitki Soğuklama İhtiyacı Nedir?
2 Meyvelerin Soğuklama İhtiyacı
3 Soğuklama Süresini Belirleme Yöntemleri
4 Esular Soğuklanma İhtiyacı Hesaplama
5 Soğuklama Yöntemleri nedir?
6 Soğuklama Nasıl Yapılır?
7 Soğuklamanın Avantajları
8 Soğuklamanın Dezavantajları
9 Sık Sorulan Sorular
10 Kaynakça

Bitki soğuklama ihtiyacı bitkiler için çok önemli bir evredir. Kışın yaprağını döken meyve türlerinde, tomurcukların kışa daha hazırlıklı girmesi ve kış dinlenmesinden çıkabilmeleri için belirli bir periyot soğuğa maruz kalmaları gerekir. Bu olaya soğuklama denir. Soğuklamanın yeterli olması için gereken süreye de soğuklanma ihtiyacı/süresi denir. Soğuklanma bitkilerin kışa ve kışın soğuk havalarına karşı dayanıklılığını artırmak için çok önemlidir. Bu süreç sayesinde bitki kışın uyku sürecini geçirebilir, don gibi olumsuz koşullardan etkilenme durumunu minimize eder. Çünkü soğuklanma evresi bitkiler için uyku evresidir. Bu kısmı ayıların kış uykusu ile benzetebiliriz. Uyku evresinde metabolizmaları yavaşlar ve dinlenirler. Bilhassa ılıman iklim bölgelerinde yetiştirilen meyve türleri ve ağaçları için kritiktir. Soğuklama kış mevsiminin başlaması ile gerçekleşir. Soğuklama saati süresi ağaçların kış mevsiminde 0°C – 7°C arasında arasında geçirilmesi gereken süredir. Türe göre sıcaklık üst limiti değişebilir. Bazı türler için 10°C kadar çıkabilir. Soğuklanma ihtiyacının sağlanması için 0°C’nin altındaki sıcaklıklar etkili değildir. Bitkinin dinlenme dönemini tamamlaması için 0°C’nin altındaki çok düşük sıcaklıklar fayda sağlamaz, hatta zararlı olabilir. Soğuklama ihtiyacının karşılanması için genellikle 0°C ile 7°C arasındaki sıcaklıklar idealdir. Farklı ekolojilere adapte olmuş ağaçların farklı soğuklama istekleri vardır. Örneğin, soğuk kış mevsimine adapte olmuş bir tür daha uzun bir soğuklamaya ihtiyaç duyar.

Meyvelerin Soğuklama İhtiyacı

Soğuklama süresi asma, badem, ayva, çilek, incir ve bazı şeftali çeşitlerinde düşüktür (100-400 saat). Çok yıllık bahçe bitkilerinde 100-2700 saattir. Genel olarak meyve türlerinin çoğunda 400-1500 saat arasındadır.

Bitki	Soğuklama İhtiyacı (saat)
Erik (Amerikan)	700-1800
Erik (yerli)	700-1750
Erik (Japon)	600-1600
Elma	800-1750
Böğürtlen	800-1700
Fındık	850-1700
Armut	600-1500
Kuşüzümü, bektaşi üzümü	800-1650
Ceviz	400-1550
Pikan cevizi	650-550
Kiraz (ekşi)	600-1500
Kiraz (tatlı)	500-1450
Mavi çilek	800-1250
Şeftali	375-1200
Kayısı	300-1000
Siyah çilek	350-600
Ayva	50-450
Trabzon hurması	50-450
Asma	50-400 (yeterli büyüme)
Asma	400-1650 (daha hızlı büyüme)
Çilek	50-300
İncir	50-300

Soğuklama Süresini Belirleme Yöntemleri

Yaygın olarak kullanılan yöntemler:

Klasik yöntem (Weinberger, 1950)
Utah yöntemi (Chill Unit) (Richardson et al., 1974)
Dinamik yöntem (Fishman et al., 1987)

Klasik Yöntem: Bu yöntemde, +7.2°C’nin (45°F) altındaki sıcaklıklarda geçen toplam saat sayısı hesaplanarak bir değerlendirme yapılır.

Utah Yöntemi (Chill Unit): Richardson yöntemi olarak da bilinir. Bu yöntemde, saatlik sıcaklık değerleri “soğuk birimlerine” dönüştürülür. Ardından, bu soğuk birimlerinin yıllık toplamı alınarak, “Soğuk Birimi (SB)” cinsinden toplam soğuklama değeri elde edilir. En etkili sıcaklıklar 2.5 ile 9.1°C arasında seyreder ve bu aralıktaki sıcaklıklar “1” soğuk birimine karşılık gelir.

Dinamik Yöntem: Fishman ve arkadaşları (1987) tarafından geliştirilen ve “dinamik model” olarak adlandırılan bu yaklaşım, soğuk birikimini belirlemek için iki aşamalı bir süreç gerektirir. Ek olarak, bu yöntem, Utah modeline benzer şekilde, optimum soğuklama sıcaklığı ile yüksek sıcaklığın olumsuz etkisini birlikte değerlendirir (Darbyshirea ve diğerleri, 2011).

Araştırmalar, Utah modelinin soğuk bölgelerde, Dinamik modelin ise ılıman bölgelerde daha iyi sonuçlar verdiğini göstermektedir (Campoy ve ark., 2012; Dennis, 2003).

Esular Soğuklanma İhtiyacı Hesaplama

Esular olarak biz de akıllı sistemlerimiz, nem&sıcaklık sensörlerimiz ve iklim istasyonumuz ile meyve ağaçlarınızın soğuklanma süresini hassas bir şekilde hesaplayabiliyoruz. Mobil ve web uygulamalarımız üzerinden bu süreci kolayca takip etmenizi sağlıyoruz. Meyve ağaçlarınızın sezon boyunca ne kadar soğuklanma süresi geçirdiğini kolayca takip edebilirsiniz. Uygulamamızda bitki türünüzü ve cinsini seçtikten sonra belirlediğiniz tarih aralığındaki soğuklama verilerini detaylı grafiklerle inceleyebilirsiniz. Detaylı hava durumu bilgileriyle desteklenen uygulamamız, olası risklere karşı önceden planlama yapmanıza olanak tanır. Örneğin, yaklaşan soğuk hava dalgalarına karşı bahçenizi koruyacak tedbirler alabilirsiniz. Esular uygulamasıyla soğuklanma sürecini anbean takip ederek, ideal soğuklama koşullarından sapmalar olması durumunda hızlıca müdahale edebilirsiniz. Bu sayede meyve ağaçlarınızın kış dinlenme sürecini en iyi şekilde geçirmesini sağlayarak, hem kışa hem de ilkbahara hazırlanmalarına yardımcı olursunuz.Doğru soğuklanma, meyve tomurcuklarında düzensizliklerin önüne geçerken, meyve kalitesini ve verimini önemli ölçüde artırır. Aynı zamanda, bitkilerin hastalık ve zararlılara karşı doğal savunma mekanizmalarını güçlendirerek daha sağlıklı bir bahçeye sahip olmanızı sağlar.

Soğuklama Yöntemleri nedir?

Soğuklama çeşitli yöntemler ile gerçekleştirilir. Bunlar: su basma, havalandırma, radyant ısıtma yöntemler mevcuttur. Her işte ve işlemde olduğu gibi soğuklama yöntemlerininde meyve türüne, yetiştirilen iklim koşullarına göre avantaj ve dezavantajları vardır. Ez cümle, bitki soğuklama süreci bitkileri kış sürecine hazırlar, donma riski olan havalara karşı korur. Böylece meyve verimi ve kalite ürünler elde etme olanağı doğar.

Su basma (Su İncelmesi): Bu metot, ağaçların etrafına su püskürtülmesi veya sulama ile yapılır. Suyun buharlaşması ile çevreye ısı salıır. Böylece ağaçlar don riskine karşı korunur. Ancak bu yöntem don riski yüksek olan bölgelerde uygulama açısından zor olabilir.
Havalandırma: Bu yöntemin mantığı hava sirkülasyonu sağlamaktır. Bunun için de fan gibi makineler kullanılabilinir. Bilhassa günümüzde sıcaklık değişimlerinin çok hızlı, ani değiştiği bölgelerde etkili olabilir.
Radyant Isıtma: Bu yöntemde de bahçe ısıtılır. Bu ısıtma işlemi radyant ısıtıcıla kullanılır. Böylece düşük sıcaklıklara maruz kalan ve don risski yüksek olan bölgelerde etkilidir.

Soğuklama Nasıl Yapılır?

Soğuklama işlemi birkaç adımdan oluşur. Bu adımlardan ilki bitkinin hazırlığı ile başlar.

Bitkinin hazırlığı: Soğuklama işleminin başlangıcı sonbahar döneminde başlar. Bu süreçte de öncelikle bitki budanır ve gübreleyerek soğuklama dönemine hazır hale getirilir.
Hava Tahminleri Takibi: Soğuklama için en kritik veri hava durumu verileridir. Bilhassa bitkileri don riskine karşı korumak için hava durumu sürekli takip edilmelidir. Buna göre soğuklama işlemi yapılmalıdır.
Soğuklama Yönteminin Seçimi: Her bitki, arazi, bölge tipine uygun soğuklama yöntemi seçilmelidir. Su basma, havalandıra, radyant ısıtma hangisi uygun ise o yöntem uygulanır
İzleme ve Bakım: Soğuklama süreci boyunca bahçe yakından izlenmelidir. Bilhassa günümüzde çok sık yaşıyoruz, belirli mevsim dönemlerine geçişimiz bile hava koşullarının o mevsim döneminde beklediğimize paralel olacağı manasına gelmiyor. Hava durumu değişimleri artık çok ani ve sık. Bitkileri korumak, ek önlemler almak için takip önemli.
Dinlenme Dönemi: Soğuklama işleminde bitkiler artık dinlenme sürecine geçerler ve metabolizmaları yavaşlar. Böylece olumsuz hava koşullarından etkilenme riskleri minimize olur.

Soğuklamanın Avantajları

Dinlenme Dönemine Geçişi Sağlar: Bitkilerin büyümesinin en önemli adımlarından biri olan dinlenme sürecine geçmesini sağlar. Bitkilerin metabolizması yavaşlar, enerji tüketimleri azalır ve bitki hem kendini olumsuz çevre koşullarına karşı korumuş olur hem de sağlıklı gelişimini devam ettirir.
Dona Karşı Korunur: Ani, beklenmedik, gece ve gündüz don risklerine karşı bitki korunmuş olur.
Çiçeklenme ve meyve Oluşumunu Destekler: Soğuklama döl verimini artırır ve meyveler sağlıklı büyür. BU sayede meyve kaliteleri ve verimi artar.
Meyve Kalitesini Artırma: Soğuklama ihtiyacının gidermiş bitkilerde meyve kalitesi artar.
Hastalık ve Zararlılara Karşı Daha Dayanıklı Olur: Dinlenme sürecinde bitkilerin hasatlık ve azaralılara karşı direnci artar.
Yüksek Verim: Soğuklanma ihtiyacını gidermiş bir bitkinin döl verimi artar, meyve kalitesi artar, hastalık ve zaralılara karşı daha dirençli olur. Dolayısıyla verim artar.
Doğru Çiçeklenme Zamanı: Bitkiler doğru zamanda uyanır ve çiçek açar. Buda onların gelişim süreçlerinin mevsimler koşullardan az etkilenmesini sağlar.
İklim Değişikliklerine Hızlı Adaptasyon: İklim değişikliklerinden kaynaklı ani ve beklenmedik hava durumlarına karşı bitki korunmuş olur.

Soğuklamanın Dezavantajları

Soğuklama bitkilerin sağlıklı gelişimi, verimi için çok önemlidir. Dezaavnatj olarak söyleyebileceğimiz şeyler ekseri maliyet odaklı durumlardır. Soğuklama işlemlerinde seçilen yönteme göre ek maliyet olacaktır. Bu yöntemi araziye uygulamak için personel yani işgücü maliyeti olacak. Bu işleme aman ayrılması gerekiyor, aman maliyeti olacak. Bunların hepsinden önemli olan kısım doğru yöntemi seçmek ve doğru şekilde uygulamaktır. Çünkü bitkinin hayrına bir işlem yaparken zararına olacak bir noktaya götürmek istemeyiz. Bu sebeple büyük bir hassasiyetle uygun yöntem seçilmelidir ve uygun şekilde uygulanmalıdır. Örneğin su basma yönteminde fazla su basma bitkinin mantarı hastalıkları sebep olabilir, radyan ısıtma doğru yapılmışsa aşırı ısınma veya yanma gibi sonuçlar doğurabilir.

Sık Sorulan Sorular

Soğuklama Nedir?

Soğuklama bitkilerin özellikle kışın yaprağını döken meyve türlerinde, bitkinin kışa daha hazırlıklı girmesi ve çıkması, olumsuz hava koşullarına karşı kendini koruması için belirli bir süre soğuğa maruz kalmaları gerekir. Bu olaya soğuklama denir. Bu sayede, ağaçlar dinlenme sürecine. Geçer, metabolizmaları yavaşlar ve büyümeleri sağlıklı şekilde devam eder.

Soğuklama İhtiyacı Nedir?

Soğuklamanın yeterli olması için gereken süreye soğuklanma ihtiyacı/süresi denir.

Soğuklama Neden Önemlidir?

Soğuklama ihtiyacını giderememiş bir ağaç, döl verimi, meyve kalitesi düşer, hastalıklara karşı direnci düşük olur, don riskine karşı savunmasız olur. Nihai olarak verimi düşer.

Soğuklama Yöntemleri Nedir?

Soğuklama yöntemleri: En yaygın kullanılan yöntemler, su basma, radyant ısıtma ve havalandırmadır. Seçilen yöntem ağaça, lokasyona uygun olmalı ve doğru şekilde uygulanmalıdır.

Soğuklama Ne Zaman Yapılır?

Soğuklama ekseriyetle güz dönemi başlar. Bu dönemde ağaçlar dinlenme periyotuna girmeye başlar, hava sıcaklıkları düşer, don riski artar.

Soğuklama Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler

En kritik nokta hava verileridir. Bu verilerin sürekli takip etmek gerekiyor. Bu verilere göre örneğin don riski olan gün ve gecelerde ekstra önlem alımalı ama alınan önlemlerde de aşırıya kaçılmamalıdır.

Soğuklama Hangi Ağaçlar İçindir?

Soğuklama kışın yapraklarını döken meyve ağaçlarında, don riski yüksek bölgelerde önem arz etmektedir. İklim koşulları gerekli olup olmadığını belirlemede yardımcı olur.

Soğuklama Yapılmazsa Ne Olur?

Soğuklama işlemi yapılmadığında bitki en çok don gibi risklere karşı savunmasız kalır. Anormal çiçek tomurcuğu oluşur. soğuklama ihtiyacı karşılanmadığında çiçek tomurcuğu dökümü (tomurcuk silkmesi )fazla olur. Döl verimi, meyve kalitesi olumsuz etkilenir. Hastalık ve zaralılara karşı direnci düşük olur. Günün sonunda verimi düşer.

Soğuklamanın Bitki Sağlığına Katkıları Nedir?

Soğuklama ile beraber bitki sağlıklı bir uyku yani dinlenme evresine geçer. Metabolizmasını yavaşlatır, böylece tükettiği enerji miimiza olur. Don gibi risklerden kendini korur. Bu sayede sağlılı meyve gelişimi devam eder.Meyve kalitesi ve vierimi artar. Hatsalık ve zararlılara karşı daha dirençli olur.

Kaynakça