Bitki Su Tüketimi
Bitki Su Tüketimi, bitki yapraklarının terleme miktarı yani transpirasyon ile toprak yüzeyinin buharlaşması yani evaporasyon miktarının toplamıdır. Uluslararası birçok kaynakta ET olarak kısaltılmaktadır. Bitki su tüketimi farklı koşullar için belirlenmesi gerekmektedir. Aynı zamanda iklim,toprak ve bitki faktörlerinin etkisi altında değişim gösterebilmektedir. Bitki su tüketimi uzun periyotlu ve kısa periyotlu olarak ayrılmaktadır. Uzun periyotlu bitki su tüketimi aylık ve mevsimlik şekilde yapılır. Kısa periyotlu bitki su tüketimi ise günlük, haftalık ve on günlük şekilde yapılır.
Bitki Su Tüketimini Etkileyen Faktörler
- Sıcaklık ve güneş enerjisi bitkilerin gelişmesinde önemli rol oynamaktadır. 0-10 c arasında bitkinin su tüketiminin azaldığı, 10-14 c arasında birden arttığı ve 36 c de maksimum düzeye çıktığı görülmüştür.
- Bitkinin büyüme devresinde su tüketimini etkileyen önemli bir faktördür. Özellikle bitkinin yıllık gelişme devreleri su kullanım oranını önemli derecede etkiler.
- Bitkilerin gelişme süresi de önemli bir etkendir. Gelişme süresi; Fizyolojik faaliyetlerin devam ettiği süre olarak tanımlanır.
- Gün uzunluğu fazla olan yerlerde su tüketimi fazla olur. Bu sebeple güneşlenme süresi de önemli bir faktördür.
- Bir diğer faktörümüz de rüzgar hızıdır. Hava neminin artmasıyla buharlaşma hızı azalmaktadır.
Bitki Su Tüketiminin Hesaplanması
Bitki su tüketimi iki şekilde hesaplanmaktadır. Bunlar doğrudan ölçüm yöntemleri ve dolaylı tahmin yöntemleridir. En sağlıklı sonucu doğrudan ölçme yöntemleri ile almaktayız ancak oldukça pahalı ve çok zaman alıcıdır. Bu nedenle bitki su tüketiminin doğrudan ölçülmesi ancak iklim verilerinden tahmin eşitliklerinin kalibrasyonu ve yöresel bitki katsayılarının bulunması amacıyla yapılmaktadır.
Doğrudan ölçüm yöntemleri 4’e ayrılmaktadır. Bunlar; Tank ve Lizimetreler, tarla deneme parselleri, toprakta nem azalmasının kontrolü ve havzaya giren ve çıkan akışın ölçülmesidir.
Dolaylı tahmin yöntemleri ise Blaney-Criddle, Penman, Solar radyasyon ve Penman-Monteith’dir.
Blaney-Criddle yönteminde kullanılan veriler; ortalama sıcaklık, gündüz saatleri, minimüm bağıl nem ve ortalama gündüz rüzgar hızıdır. Bu yöntemde az veriden yararlanıldığı için kaba bir sonuç vermektedir. Bu nedenle en az yıllık periyotlar için bitki su tüketimi değerlerinin elde edilmesinde kullanılır.
Penman yöntemi, bitki su tüketimini etkileyecek birçok iklim faktörünü içermektedir. Bunlar; sıcaklık, nem, rüzgar ve güneşlenme süresidir. Bu sebeple uygulamada oldukça sağlıklı sonuçlar vermektedir.Bu yöntemle hesaplanan bitki su tüketimi güvenilir sonuç vermektedir.
Radyasyon Yönteminde, ortalama nemlilik ve gündüz rüzgarının ortalama değerleri dikkate alınarak, radyasyon eşitliği ile referans bitki su tüketimi arasında ilişki kurulmaktadır. Bu yöntem Blaney-Criddle metoduna göre genellikle daha güvenilir sonuçlar vermektedir.
Penman-Monteith yöntemi, 30 yıldan daha uzun bir süredir tarımsal ve hidrolojik çalışmalarda denenmiş ve test edilmiştir. Bu kadar geniş kullanımının asıl nedeni, eşitlikte enerji dengesi ve aerodinamik bileşenlerin her ikisininde yer almasıdır. Bu sebeple Penman-Monteith yöntemi diğer yöntemlere göre daha gerçekçi sonuçlar verdiği belirlenmiştir.