Scrapie hastalığı, koyun ve keçilerde görülen ölümcül bir merkezi sinir sistem hastalığıdır. İlk olarak 18. yüzyılda İngiltere ve Kuzey Avrupa’da tanımlanmıştır. Ancak zamanla bu hastalık ABD ve diğer birçok ülkeye yayılmıştır. Bu hastalık, beyinde anormal süngerimsi yapıların oluşmasına yol açan TSE (Transmissible Spongiform Encephalopathy) adı verilen bir hastalık grubuna dahildir. Scrapie’nin neden olduğu bu süngerimsi yapılar, beyin dokusunda hasara ve işlev bozukluğuna sebep olur. Hastalığın etkeni, PrP (sc) olarak adlandırılan anormal bir proteindir. Bu proteinin anormal yapısı, diğer virüs veya bakterilerden kaynaklanan enfeksiyonlardan farklıdır ve enfeksiyöz bir hastalık olmasına rağmen geleneksel anlamda bulaşıcı olarak adlandırılır.
Koyunlarda Scrapie Neden Olur?
Scrapie hastalığının temel sebebi, koyun ve keçi beyinlerinde anormal süngerimsi yapıların oluşmasına yol açan PrP (sc) adlı anormal bir proteindir. Bu anormal protein, normalde beyin hücrelerinin işlevlerini yerine getirmesine yardımcı olan proteinlerle etkileşime girerek onları bozar. Bu süngerimsi yapılar beyin hücrelerinin hasar görmesine ve zamanla ölmesine neden olur. Hastalığın bulaşma yolları arasında enfekte hayvanların salgıları, doku kalıntıları ve kontamine yemlerin rol oynamasıyla, hijyen eksikliği ve enfekte hayvanlarla temas da hastalığın yayılmasında kritik bir faktördür. Bu nedenle, Scrapie’nin kontrol altına alınması ve yayılmasının önlenmesi için sıkı biyogüvenlik önlemleri alınması gerekmektedir.
Scrapie Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Scrapie hastalığının belirtileri genellikle hayvanın sinir sistemi üzerindeki etkilerini gösterir. Hastalığın belirtileri şu şekildedir:
Sinirsel Değişiklikler: Hayvanların titreme, sallanma veya sendeleme gibi sinirsel hareket bozuklukları göstermesi.
Yemek ve Su Tüketiminde Azalma: Hastalık ilerledikçe hayvanların yem ve su tüketiminde azalma görülebilir.
Davranışsal Değişiklikler: Saldırganlık, yalnızlık veya diğer normal davranışlardan sapmalar.
Kaşıntı ve Tüy Yolma: Hayvanların sürekli olarak kaşınması ve tüylerini yolduğu gözlemlenir.
Koordinasyon Problemleri: Hayvanların hareketlerinde koordinasyon kaybı yaşaması, sendeleme ve dengesizlik.
Postür Değişiklikleri: Başın ve boyunun düşmesi, kulakların aşağıya sarkması gibi fiziksel postürde belirgin değişiklikler.
Kas Zayıflığı: Kas tonusunda azalma ve genel bir zayıflık.
Bu belirtiler genellikle hastalığın ilerleyen aşamalarında ortaya çıkar ve zamanla kötüleşebilir. Ancak, bu belirtiler başka hastalıklar veya durumlarla da benzerlik gösterebilir. Dolayısıyla kesin tanı için, veteriner müdahalesi ve laboratuvar testleri gereklidir.
Scrapie Hastalığı ile Nasıl Mücadele Edilir?
Bu hastalık, özellikle koyun ve keçi popülasyonları arasında yaygın bir endişe kaynağıdır. Ne yazık ki, şu anda Scrapie için etkili bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Bu nedenle tedavi yöntemleri genellikle, semptomatik destek sağlamayı ve hastalığın yayılmasını önlemeyi amaçlar. Biyogüvenlik önlemleri, hastalığın yayılmasını minimize etmek için oldukça önemlidir. Bunlar arasında hastalıklı hayvanların hızla tanımlanması, izolasyonu ve imhası yer alır. Ayrıca, enfekte olabilecek yemlerin ve diğer hayvansal ürünlerin güvenli bir şekilde imha edilmesi de önemlidir. Genetik direnç gösteren koyun ırklarının tespiti ve bu ırkların seleksiyonu, hastalığa karşı doğal bir direnç geliştirme potansiyeline sahiptir. Dolayısıyla araştırma ve eğitim, hastalığın tanınması, kontrolü ve önlenmesi için hayati öneme sahiptir. Özellikle yüksek risk altındaki bölgelerde, düzenli veteriner kontrolleri ve laboratuvar testleri ile erken teşhis ve müdahale, hastalığın kontrol altına alınmasında önemlidir.
Koyunlarda Scrapie Hastalığı Nasıl Bulaşır?
Hastalık, doğrudan temas veya enfekte hayvanların salgıları, dışkıları ve doku örnekleri yoluyla bulaşır. Bu nedenle hastalık, enfekte hayvanların yavrularına, diğer hayvanlara veya enfekte ortamlara temas eden hayvanlara bulaşır. Ayrıca, hayvanların yemlerinde kullanılan kontamine edilmiş hayvansal proteinlerin tüketilmesi de bulaşma riskini artırır. Hastalık, uzun bir kuluçka dönemine sahiptir. Bu nedenle, enfekte hayvanlar belirgin belirtiler göstermeden önce diğer hayvanlara bulaşabilir. Bulaşma riskini azaltmak için biyogüvenlik protokollerine uyulması, hastalığın kontrolü ve yayılmasının önlenmesinde oldukça önemlidir.
Scrapie Hastalığı Zoonoz mu?
Bu hastalığın, enfekte koyunlardan elde edilen et-kemik unu, et unu ve kemik ununun sığır yemlerine katılmasıyla sığır populasyonunda ortaya çıktığına dair bulgular vardır. Dolayısıyla bu yemlerle beslenen sığırlarda Scrapie benzeri belirtiler görülmüştür. Ancak, hastalık doğrudan insanlara bulaşma özelliği taşımadığından, insanların hastalığı koyun eti tüketimiyle edinmediği bilinmektedir. Bu nedenle, Scrapie zoonotik özellik taşımayan bir hastalıktır.