NPK Gübre Nedir?
NPK harfleri, bitkilerin yaşamak ve büyümek için ihtiyaçları olan üç ana besin maddesini temsil eder. Bunlar; azot (N) , fosfor (P), potasyum (K)’dur.
Azot (N): Azot bitkilerde hayati öneme sahiptir. Organik madde miktarı çok düşük olan ülkemiz toprakları da azot bakımından oldukça fakirdir. Azot bitkide birçok önemli organik bileşiğin yapısında yer alır. Proteinler, amino asitler, nükleik asitler, enzimler, klorofil, ATP, ADP azot içeren önemli organik bileşiklerdir. Proteinlerin ve klorofilin sentezinde azotun etkisi oldukça büyüktür. Bitki hücre duvarının temel yapı taşıdır. Köklerin solunumunda, çiçeklenmenin zamanında gerçekleşmesinde, meyvenin oluşumunda ve olgunlaşmasında önemli bir rol oynar. Azot toprakta hareketli bir elementtir. Sulama suyuyla aşağı doğru hareket eder.
Azot eksikliğinde ne olur?
Bitkilerde yeni hücrelerin oluşması için azot gereklidir. Azot noksanlığında;
- Bitkilerde büyüme yavaşlar. Bitkinin özellikle vejetatif gelişimi olumsuz etkilenir.
- Yaprak ve gövde sistemi zayıflar, mekanik hasarlara dayanımları azalır.
- Kök gelişmesi zayıflar ve köklerde dallanmalar azalır.
- Çiçeklenme ve meyve tutma oranı azalır, meyveler küçük kalır.
- Bitkilerin genel görünümleri koyu ve canlı yeşil yerine, açık yeşil bir hal alır.
- Yaprak alan indeksi düşer ve fotosentez olayı daha az gerçekleşir.
- Noksanlığın daha ileri boyutlarda olması halinde, yapraklarda kloroz görülür. Kloroz, yaprağın homojen olarak sararması şeklinde görülür.
- Azot noksanlığı arttığında, yapraklar sararırlar ve bitki ölür.
Azot fazlalığında ne olur?
- Bitkinin vejetatif gelişme periyodunu uzatır, çiçeklenmeyi geciktirir ve şeker sentezini azaltır.
- Azot fazlalığında bitkilerin yapraklarının rengi koyu yeşil bir renk alır.
- Yapraklarda kıvrılmalar ve lekelenmeler görülür.
- Yaprakların su içeriği arttığı için don, hastalık etmenleri ve böceklerin zararına karşı bitki hassaslaşır.
- Özellikle tahıllarda yatma görülür, meyve ve tohum bitkilerinde üründe ve kalitede düşme meydana gelir.
- Aşırı amonyum azotu ile beslenme sonucunda, iletim dokuları parçalanır ve buna bağlı olarak bitkinin su alımı engellenir.
- Özellikle meyve ağaçlarında meyve tutumu zayıflar.
- Karbonhidrat sentezi olumsuz etkilendiği için büyümede gerileme meydana gelir. Buna bağlı olarak hasat zamanlarında gecikmeler meydana gelir.
Fosfor (P): Fosfor toprakta genellikle fosfat halinde bulunan bitkiler için çok önemli bir besin elementidir. Dünya çapında toprakların önemli bir kısmı fosfordan yoksundur, bu da mahsul veriminde ciddi bir sınırlamaya neden olmaktadır. Bitkiler ATP, şekerler ve nükleik asitlerin oluşması için fosfora ihtiyaç duyulmaktadır. Bitkilerde enerji transferi yapan ATP bu bileşiklerin en önemlilerindendir. Bitkide genetik özellikleri belirleyen DNA’nın oluşumu için gereklidir. Bitkilerin olgunlaşmasını hızlandırır. potasyumun bitkiler tarafından alınmasına yardımcı olur. Bitkinin hastalık ve zararlılara karşı direncini artırır. Bitki köklerinin suyu almasını düzenleyerek suyun etkili bir şekilde kullanılmasını sağlar. Fosfor, bitkilerde fizyolojik tepkilerin düzenlenmesinde ve ısı, tuzluluk, kuraklık, su basması, yüksek CO2 ve ağır metal toksisitesi gibi abiyotik stres toleransının arttırılmasında rol oynar.
Fosfor eksikliğinde ne olur?
- Yapraklarda koyu yeşil bir renk hâkim olur. Yaprak kenarları, damarlar ve saplar, tüm yaprak ayasına yayılabilen mor tonlar gösterir.
- Fosfor eksikliği olan bitkilerde büyüme geriler. Meyveler küçük ve kalitesiz olur.
- Bitkilerin kök gelişimi zayıflar.
- Don olaylarına ve hastalıklara karşı bitkinin dayanımı azalır.
Fosfor fazlalığında ne olur?
- Fosfor fazlalığının bitkiler üzerindeki etkisi daha çok dolaylı şekilde meydana gelir.
- Fosforun fazla olması durumunda çinko ve demir gibi mikro besin elementlerinin noksanlığı meydana gelirken kalsiyum, bor, bakır ve mangan noksanlıkları da meydana gelebilmektedir.
Potasyum (K): Potasyum, azot ve fosfordan sonra bitkisel üretimi sınırlandıran üçüncü önemli besin elementidir. Potasyum bitkilerde hayati önemi olan metabolik, fizyolojik ve biyokimyasal işlevlere sahip bir makro besin elementidir. Potasyum enzim aktivitesine, fotosenteze, bitki besin elementlerinin ve fotosentez ürünlerinin taşınmalarına yardım eder, terleme ile su kaybını azaltır, protein kapsamını artırır, turgoru düzenler, bitkilerde su kaybını ve buna bağlı olarak solmayı önler. Potasyum bitkilerde kök gelişmesini ve büyümesini olumlu şekilde etkilerken bitkilerde yatmayı önler, soğuğa dayanıklılığı artırır, erken olgunlaşmayı sağlar, azotun etkinliğini artırır, hastalık ve zararlılara karşı dayanımı güçlendirir.
Potasyum Eksikliğinde Ne Olur?
- Büyümede gerilemeler meydana gelir.
- Noksanlık belirtileri birçok bitkide (meyve ağaçları, tahıllar, mısır vb.) ilk olarak Yaprak kenarlarında sararmalar ile başlar daha sonrasında ise sarı bölgeler kahverengiye döner. Önlem alınmadığı sürede ise bu kısımlar kurur ve dökülür.
- Bazı bitkilerde ise potasyum eksikliği yaprağın üzerinde nekrotik lekeler şeklinde görülür.
- Bitkinin kuraklığa ve dona karşı dayanımı azalır.
- Tahıllarda yatmalar meydana gelir.
- Tuzluluk ve hastalık etmenlerine karşı dayanımı azalır.
Potasyum Fazlalığında Ne Olur?
- Potasyum fazlalığı (Mg, Ca, B, Zn, Mn) noksanlığına sebep olur.
- Meyve kalitesi düşer.
- Elmalarda acı benek görülür.
- Ürünün raf ömrünü azalır.
NPK Gübre Çeşitleri Nelerdir?
NPK gübre içerisinde azot, fosfor ve potasyum besin maddeleri farklı miktarlarda bulunması NPK gübre çeşitlerini oluşturur. Toplamda 4 adet NPK gübre çeşidi vardır. Bunlar; NPK 15–15–15, NPK 25-5–10, NPK 10–20–20, NPK 20–20–20’dir. İçinde bulundukları ambalaj ya da torbaları üzerinde yazan sayılardan ilki, gübre içinde bulunan azotu oranını, ikinci sayı fosfor oranını ve üçüncü sayı ise potasyum oranını belirtir. Örneğin üzerinde 10-20-20 yazan bir NPK gübresinin içeriğinde %10 oranında azot, %20 oranında fosfor ve %20 oranında potasyum bulunur.